Pogledajte predavanja sa Filmske čitanke
Na Youtube kanalu Kinokluba Zagreb možete pogledati sva predavanja sa ovogodišnje Filmske čitanke.
Kinoklub Zagreb u rujnu i listopadu 2021. održao je drugo izdanje Filmske čitanke – serije od pet besplatnih javnih predavanja objedinjenih temom Površina i unutrašnjost filmske slike uz popratne diskusije predavačica i publike.
Predavanja se mogu u cijelosti pogledati na Youtube kanalu Kinokluba Zagreb.
4.9.2021. Tanja Vrvilo: SINEFAG ili Treptaj sove u tvojim očima
Sinefag je virus par excellence... pisao je Serge Daney o virusu zaustavljene slike za katalog prijelomne izložbe Pasaži slika u Centru Georges Pompidou 1990., koja je najavila prakse izmještanja, ekshumacije, rekonfiguracije filmskog stoljeća za nesinematske dispozitive u galerijama i muzejima suvremene umjetnosti. Možda i reinkarnacije filmskog iskustva Lumièrove galaksije, za koju je Francesco Casetti ekstrahirao 7 aktualnih umjetničkih koncepata: relokacija, relikt/ikona, asemblaž, ekspanzija, hipertopija, sučelje, performans. Filmsko započinje u fotogramu. Paradoks filmskog ne može se uhvatiti u pokretu nego u fotogramskom artefaktu, citatu koji otvara unutrašnjost fragmenta. To filmsko, koje je daleko od filma koliko je romaneskno od romana, proširuje prostore Barthesova trećeg smisla, ono neopisivo i nepredstavljivo što u tupom kutu izmiče filmskom iskustvu, prostrani obris za vertikalno čitanje, palimpsest filma i fotograma. Ustrajnost filmskog – filmskog budućnosti, ne akcentira se u pokretu nego u trećem smislu koji ne mogu preuzeti slike kojima nedostaje dijegetički horizont, stoga je potrebna teorija fotograma za novu umjetnost pokretnih slika.
Sinefag za filmsko budućnosti otkrivamo u trećoj slici Chrisa Markera pisca/lovca slika, kontemplativnog putnika, svjetskog građanina koji se izražava na francuskom, revolucionarnog proroka, pjesnika sanjara, ozbiljnog humoriste, humanističkog člana Društva za zaštitu životinja, glazbenog dokumentariste, dijalektičkog idealiste... Njegova proširenja Kulješovljeva eksperimenta na pismo i zvuk preuokvirujemo motivima simpozijskog eseja Naslijeđe sove iz 1989. i razinama ekranskog, projekcijskog i nesinematskog Grupe Otolith (Kodwo Eshun i Anjalika Sagar) u suradničkom izmještanju Markerove serije u galerijsko Unutarnje vrijeme televizije. Izvorni naslov L’Héritage de la chouette podnaslovljen 13 grčkih riječi dešifiraju... otkriva dugo zabranjenu, rijetko prikazivanu 16-mm filmsku seriju snimanu u pet gradova Pariz-Atena-Tokio-Tbilisi-San Francisco, tijekom razdoblja od dvije godine, s 59 gostiju, za televizijsko emitiranje u trinaest 26-minutnih epizoda o potencijalima i naslijeđima stare Grčke. Kompozicija Markerove videografije većinu govornika stapa sa slikom njihovih sova, a neke rastjelovljene parove govornika-slušatelja-sova čini razvidnima među slikama i epizodama duž montažne dijegeze.
Markerova enciklopedijska pedagogija, s naglaskom na ekscesima slučaja i igre, inscenira arheologiju znanja u doba analognih TV odašiljača za umjetnost u povijesti prije 1989. s trinaest nasumično izvučenih pojmova SIMPOZIJ ili prihvaćene ideje, OLIMPIZAM ili imaginarna Grčka, DEMOKRACIJA ili grad snova, NOSTALGIJA ili nemoguć povratak, AMNEZIJA ili povijest maršira, MATEMATIKA ili imperij računa unatrag, LOGOMAHIJA ili dijalekt plemena, MUZIKA ili unutarnji prostor, KOZMOGONIJA ili običaji svijeta, MITOLOGIJA ili laž kao istina, MIZOGINIJA ili zamke žudnje, TRAGEDIJA ili iluzija smrti, FILOZOFIJA ili trijumf sove.
Oblikujući simultani 13-kanalni rascjep, prizvan krizom i kritikom naslijeđenih ideja u rasponu od helenizma do orijentalizma, od bijele mitologije do akademskog seksizma remedijacija Grupe Otolith istodobno kompresira – poput Makavejevljeva analitičkog koncepta kompresiranog filma – i dekonstruira strategije markerovske lateralne montaže uz povijesni, politički i poetski okretaj sovina treptaja od oka do uha.
11.9. 2021. Jelena Pašić: Dijeljenje sekunde: film, fotografija i trajanje
“Pokret nije ono što je u najvećoj mjeri unutarnje filmu, već je to vrijeme”, ističe francuski teoretičar i filmolog Raymond Bellour pišući o antologijskom filmu La Jetée Chrisa Markera. Film gotovo u potpunosti sastavljen od fotografija, od zaustavljenih, pokreta lišenih kadrova paradigmatsko je ostvarenje o međuodnosu prošlosti, sadašnjosti i budućnosti, o sjećanju, o ratu, ljubavi i smrti, ali i o gledanju, o filmskom mediju i kinematografiji uopće. Uzimajući kao ishodište navedeno filmsko ostvarenje, predavanje će se baviti analizom filmskog i fotografskog medija u kontekstu reprezentacije vremena i trajanja, nastojat će dohvatiti značajke oba medija u funkciji proizvodnje (osobne i/ili kolektivne) memorije, govorit će o “magiji” filmske projekcije i “melankoliji” fotografske slike. Pri tome će biti riječ i o filmovima autorica i autora kao što su Chantal Akerman, Harun Farocki, Ivan Ladislav Galeta, Davor Sanvincenti, Agnès Varda i dr.
25. 9. 2021. Dina Pokrajac: Mnemonika filmske slike – arhivske snimke kao protusjećanja
Na koji način filmski medij utjelovljuje aporiju sjećanja? Nasuprot beskrajnoj proizvodnji arhiva stoji beskrajna reaproprijacija slika. Nije li upravo film bio velika mitološka forma 20. stoljeća koja je pružala društveni okvir svim našim pojedinačnim, dislociranim sjećanjima. Film sastavljen od pronađenih snimki (found footage) nije novitet, a umetanjem arhivskih materijala u naraciju filmaši često propituju konstruiranost zbilje. Politički se film i prije bavio pitanjem povijesti i sjećanja, ali kreiranje i rekreiranje audiovizualnog arhiva kao „svjetskog sjećanja“ (Deleuze) postalo je, prema Patriciji Pisters, ključno za današnju političku (filmsku) estetiku. Današnji filmski autori, često pomoću digitalnih alata, podrivaju naš kanonski repertoar slika i rastvaraju naš kolektivni arhiv te dolazi do multiplikacije perspektiva i intenzifikacije afektivnih odnosa. Umjetnici kopaju sve dublje, tragajući za onim što je „bilo izgubljeno, nikad prije viđeno ali je skriveno u naborima i mnemoničkim dubinama arhiva.“ (Pisters) Ako je moderno pamćenje iznad svega arhivističko, kako tvrdi Pierre Nora, onda je zanimljiva moć filma da koristi arhivske snimke protiv njih samih, u funkciji protusjećanja. Foucaultovska genealogija nudi kritički pristup praksama sjećanja i zaboravljanja koji je po mnogima ključan za opiranje represiji i dominantnoj ideologiji. Protusjećanje stoji u izravnoj suprotnosti s javno proklamiranim sjećanjem koje funkcionira pod pritiskom izazova i alternativa. Ovo predavanje nastoji naznačiti smjer u kojem bi se filmske slike mogle promišljati kao protusjećanja, ukazujući na složen odnos filmskog medija s društvenim sjećanjem, čiji je istovremeno odraz ali i generator, a neki od filmskih autora na koje ću se referirati su Dušan Makavejev, Pietro Marcello, Radu Jude, Mohanad Yaqubi, Apichatpong Weerasethakul te klasični uradci Karabinjeri (Jean-Luc Godard, 1963), Persona (Ingmar Bergman, 1966) i Profesija: Reporter (Michelangelo Antonioni, 1975).
2.10. 2021. Ejla Kovačević: Suvremeni materijalni film
Dolaskom digitalne revolucije tijekom 2000-ih, filmska industrija doživjela je iznenadnu i duboku transformaciju. Filmovi su se preko noći počeli masovno snimati i distribuirati u digitalnom formatu, a donedavno standardni format snimanja, filmska vrpca, ekspresno je prognana s umjetničkih akademija i filmskih setova, a u medijima pompozno proglašena 'mrtvom'. No brojni mrtvozornici nisu računali na šačicu radikalnih filmskih entuzijasta koji su odbačene kamere, projektore i druga sredstva filmske proizvodnje potajno spašavali, popravljali i instalirali u svojim gerila filmskim laboratorijima. Zadnjih desetak godina svjedočimo rapidnom širenju tih malih celuloidnih azila diljem Europe i šire, a koji su do danas izbacili niz inovativnih filmskih ostvarenja temeljenih na eksperimentalnom, uradi-sam, anti-narativnom i anti-iluzionističkom etosu karakterističnom za avangardni i napose materijalni film kako ga je definirao Peter Gidal davne 1976. godine. Umjesto površinske filmske slike, filmaše zanima ono što se krije ispod nje: fizičko 'tijelo' filmske vrpce u čije tkivo nerijetko zadiru ručno i/ili posredstvom mašina. U predavanju će biti riječi o različitim pojavnostima materijalnog filma, njegovoj estetici, etici i političkom potencijalu u digitalnom okruženju, uz prikaz reprezentativnih filmskih primjera.
9.10.2021. Leonida Kovač: Sebaldova Toute la mémoire du monde
Predavanje se bavi resemantizacijom filmskih slika Alaina Resnaisa (1922. - 2014.) u književnom djelu W.G. Sebalda (1944. -2001.). Alain Resnais rodonačelnik je filma-eseja, a Sebaldovi prozni tekstovi, brišući granicu između akademskog i književnog diskursa nastaju na presjecištu eseja, fikcije, putopisa, historiografije i autobiografije. Predmet interesa obojice umjetnika je odnos slike i memorije. U romanu Austerlitz (2001.) Sebald kao 'citate bez navodnih znakova' operacionalizira motive iz triju Resnaisovih filmova: Noć i magla (1955.), Toute la mémoire du monde (1956.) i Prošle godine u Marienbadu (1961.) da bi tangencijalno artikulirao temu holokausta.